«Η Ελλάδα ρημάζει και ξεπουλιέται»

Του ΒΑΣΙΛΗ Κ. ΚΑΛΑΜΑΡΑ

 

Ο Ηλίας Ανδριόπουλος μιλάει στην «Ε» με αφορμή τις συναυλίες του στη Μικρή Επίδαυρο (26, 27/7)

Τριάντα πέντε χρόνια αδιάπτωτης επιμονής, εκεί όπου συναντάει η μουσική την ποίηση. Ο στίχος, ο ελληνικός, ο στιβαρός, ο άμεσος. Η μουσική του Ηλία Ανδριόπουλου μεταδόσιμη, ειλικρινής, τραγουδισμένη. Έργα-ορόσημα της νέας Ελλάδας, μετά την αποκατάσταση της Δημοκρατίας, που σηματοδότησαν τους νέους καιρούς και ας τελείωσαν τόσο άδοξα ως μια ελληνική τραγωδία. 

 Ο συνθέτης θέλει να θυμηθεί τα παλιά τραγούδια του, τα οποία γνωρίζει ότι δεν πάλιωσαν, γιατί πολλά από αυτά εξακολουθούν να βρίσκονται στο στόμα παλαιότερων και νεότερων ακροατών. Τα τραγούδια και οι μουσικές, που θα ακουστούν την ερχόμενη εβδομάδα (Παρασκευή και Σάββατο, 26 και 27), στο Αρχαίο Θέατρο της Μικρής Επιδαύρου, προέρχονται από τους κύκλους τών έργων του: «Γράμματα στον Μακρυγιάννη», «Προσανατολισμοί», «Λαϊκά προάστια», «Ξένες πόρτες», «Αργοναύτες», «Ωδές». 

- Σε ποιο ποίημα που ταιριάζει στην εποχή της κρίσης θα δίνατε μουσική; Και σε ποιο ύφος;
«Επειδή η Ελλάδα πορεύεται διαρκώς στην άκρη των μεγάλων κινδύνων και οι ποιητικές της δυνάμεις από το Σολωμό και δώθε το γνωρίζουν αυτό, υπάρχουν αρκετά ποιήματα που θα μπορούσε να επιλέξει κανείς θέλοντας να δώσει έκφραση στην πολυεπίπεδη αυτή κρίση. Μου έρχεται στη σκέψη το έξοχο "Μονόγραμμα" του Οδυσσέα Ελύτη. Μη σας παραξενεύει που διάλεξα ένα ποίημα ερωτικής πνοής για να αντιπαρατεθώ στην απελπισία του καιρού μας. Με κεντρίζει η υψηλή ευγένεια της ποιητικής έκφρασης, που αν μπορούσε να συνδυαστεί με μια αντίστοιχη μελωδική μουσική, όπου άλλοτε θα απλώνεται πολυφωνικά και άλλοτε θα στενεύει κατανυκτικά ακολουθώντας τους κυματισμούς του λόγου, θα προκαλούσε, ίσως, ένα ξύπνημα της ναρκωμένης νεοελληνικής ευαισθησίας και θα ζωντάνευε, πιθανόν, τα πράγματα. Το θεωρώ προτιμότερο αυτό από τα θορυβώδη εμβατήρια».
- Αν σας ζήταγαν ένα στίχο ή ένα ποίημα, που θα εξέφραζε τη σημερινή Ελλάδα, ποιον ή ποιο θα επιλέγατε;
«Το στίχο του Μιχάλη Μπουρμπούλη από τα "Λαϊκά προάστια" που τραγουδά η Μπέλλου: Φεύγω πικραμένη και σ' αφήνω / Ακυβέρνητη στη θάλασσα σανίδα / Δε μπορώ το αίμα μου να δίνω / Σε μια άρρωστη συνέχεια πατρίδα».
- Τα τραγούδια που είχατε μελοποιήσει πάνω σε ποίηση, κατά το παρελθόν, γιατί δεν έχουν χάσει την επικαιρότητά τους και εξακολουθούν να ακούγονται; Πού βρίσκεται το «μυστικό» τους;
«Κοιτάξτε. Ο κάθε ποιητής διαθέτει το δικό του κώδικα, που μέσα του κλείνει το προσωπικό του ύφος, τον ποιητικό του χαρακτήρα, την εποχή του και όλα αυτά μαζί δημιουργούν ένα ιδιαίτερο και ξεχωριστό κλίμα. Ο συνθέτης πρέπει να ξεκλειδώσει αυτόν τον κώδικα και με προσήλωση μύστη, να αντιληφθεί αυτά τα πράγματα. Αν συμβεί αυτό και τον βοηθήσει και το μουσικό του ένστικτο, θα έχουμε ένα ευτυχές αποτέλεσμα, μια άρτια σύζευξη μουσικής και ποίησης. Διαφορετικά, θα προκύψει, από τη μεριά του μουσικού, μία ανούσια διανοητική άσκηση επί χάρτου, που δε θα ενδιαφέρει απολύτως κανέναν. Πιστεύω εδώ βρίσκεται το μυστικό της μελοποιίας. Να προσπαθήσουμε να δούμε τις βαθιές διαφορές των ποιητών. Αλλη μουσική επιδέχεται ο Ελύτης σε σχέση με τον Κάλβο, το Σεφέρη, το Ρίτσο ή το Γκάτσο. Προσωπικά, στους "Προσανατολισμούς" ακολούθησα τη λυρική, εξυμνητική αύρα του Ελύτη. Στο Σεφέρη είδα την περιπέτεια, την τραγωδία του Ελληνισμού στο πέρασμα των αιώνων και το βύθισμα του ποιητή στις λαϊκές πηγές της παράδοσης. Στον Κάλβο εντόπισα το νοσταλγικό ρομαντισμό του 19ου αιώνα, ενώ είδα το "Τραγούδι του παλιού καιρού" του Γκάτσου σα μια ελληνική ελεγεία με υπερρεαλιστικές εικόνες. Τα αναφέρω αυτά σαν δικά μου παραδείγματα».
- Από ποιον εν ζωή ποιητή θα ζητούσατε στίχους, για να εκφράσετε την αντίδρασή σας στη «νέα» Ελλάδα του Μνημονίου;
«Νομίζω από το Μάνο Ελευθερίου. Οι νεότεροι δεν έχουν δοκιμαστεί. Ο Ελευθερίου έχει μία ανεπτυγμένη αίσθηση του στίχου, που πάει να γίνει τραγούδι. Αυτό το χάρισμα το διέθετε σε υπέρτατο βαθμό μόνο ο Νίκος Γκάτσος. Αλλά εδώ παίζει ρόλο η θεμελιωμένη παιδεία και τα φορτία που κουβαλούν αυτοί οι άνθρωποι».
- Αισθάνεσθε ότι περνάμε μια «καλή» συγκυρία για να πει ένας καλλιτέχνης τα πράγματα με τ' όνομά τους;
«Ένας καλλιτέχνης -στην περίπτωσή μας ένας συνθέτης- αντιμετωπίζει μεγάλες δυσκολίες, για να μπορέσει το έργο και τα τραγούδια του να βρουν το στόχο τους. Μην ξεχνάτε πως έχει ανατραπεί εντελώς η σχέση μας με τους φυσικούς μας συμμάχους. Δεν υπάρχουν δισκογραφικές εταιρείες, δεν υπάρχουν παραγωγοί, δεν υπάρχουν καταστήματα δίσκων. Εάν θέλεις να προχωρήσεις τη μουσική σου, δε βρίσκεις συμφωνική ορχήστρα, χορωδία, αίθουσα. Έκλεισαν και την ΕΡΤ. Τι βαρβαρότητα... Ελπίζω να μην καταργήσουν τα Μουσικά της Σύνολα, γιατί αυτό θα αποτελούσε μια μεγάλη πολιτιστική καταστροφή. Τελικά, θα απομείνουν στην Ελλάδα μόνο δύο συμφωνικές ορχήστρες: η Κρατική Ορχήστρα Αθηνών και αυτή της Θεσσαλονίκης. Την Ορχήστρα των Χρωμάτων πρόλαβε και τη διέλυσε ο Γερουλάνος. Τι να πρωτοπαίξουν αυτές οι δύο, το κλασικό τους ρεπερτόριο ή τους Ελληνες συνθέτες; Δεν είναι ντροπή αυτό; Πού είναι η Ευρώπη του πολιτισμού; Η συγκυρία λοιπόν δεν είναι ευχάριστη, ούτε να γράψεις μουσική ούτε να μιλήσεις. Βέβαια, δοκιμάζονται στις μέρες μας το θάρρος, η τόλμη και η ελευθερία κάθε καλού καλλιτέχνη, ώστε να πάρει θέση γι' αυτά τα τραγικά που συμβαίνουν στην πατρίδα μας. Το δοκίμιό μου, που κυκλοφόρησε πρόσφατα, "Το αίνιγμα μιας γενιάς" -μαζί με τις θεωρητικές μου απόψεις "περί πολιτισμού"- είναι εμποτισμένο από αυτή την αγωνία».
- Τι σας λείπει από την Ελλάδα, προτού έρθουν τα Μνημόνια και η συρρίκνωση του κράτους πρόνοιας;
«Η περηφάνια, η αξιοπρέπεια και το χαμόγελο των ανθρώπων. Αν και αρκετά πράγματα με ενοχλούσαν και τότε, όπως η νεοπλουτίστικη συμπεριφορά μας που ακύρωνε και κατακερμάτιζε τον υπαρξιακό και αξιακό μας κώδικα. Γι' αυτό επιθυμούσα να βελτιωθούν τα πράγματα, αλλά δε φανταζόμουν αυτή την καταστροφή. Βέβαια, τη λάθος κατεύθυνση στην κοινωνία την έδωσε το πολιτικό μας σύστημα. Τώρα καλούμαστε να αντιμετωπίσουμε την ασημαντότητα των πολιτικών μας δυνάμεων αλλά και τις απαίσιες δολιότητες των ξένων».
- Τι πιστεύετε; Θα βρει ο Ελληνας τους τρόπους να ξεφύγει από το αρνητικό περιβάλλον που διαμόρφωσαν πολιτικές για το ξεπούλημα της χώρας;
«Προέρχομαι από μια αντιφατική γενιά, που ονειρεύτηκε στα νιάτα της να αλλάξει τον κόσμο και τελικά κατέστρεψε την Ελλάδα. Έβγαλε από τη μία σημαντικούς ανθρώπους, καλλιτέχνες, επιστήμονες, επιχειρηματίες και αρκετούς που κράτησαν τις αρχές και το ρομαντισμό τους, αλλά και απαίσιους πολιτικούς από την άλλη, που μεταλλάχθηκαν σε αληθινά τέρατα. Δεν ξέρω πώς θα ξεφύγουμε από αυτή τη δίνη. Νομίζω, πρώτα πρέπει να ξεριζωθεί το ψέμα και να επανέλθει το ήθος στα δημόσια και στα ιδιωτικά πράγματα. Χρειάζεται ίσως ένα ζωντανό, δημιουργικό κίνημα πολιτισμού, που θα απλωθεί προς κάθε κατεύθυνση. Αλλά πόσοι έχουν κέφι να το αναλάβουν αυτό; Και ποιος θα το αφήσει να περάσει στον κόσμο; Τα ιδιωτικά κανάλια; Εν τω μεταξύ η Ελλάδα ρημάζει και ξεπουλιέται, πορευόμενη προς το χάος».

info
Αρχαίο Θέατρο της Επιδαύρου, Παρασκευή 26 και Σάββατο 27 του μήνα. «Μία διαδρομή από τα "Γράμματα στο Μακρυγιάννη" στις "Ωδές" του Κάλβου». Τραγουδούν Τάσης Χριστογιαννόπουλος, Θεοδώρα Μπάκα, Ελένη και Σουζάνα Βουγιουκλή. Συμμετέχει μικρή ορχήστρα (πιάνο, τσέλο, μπουζούκι, μαντολίνο). Επιμέλεια: Αχιλλέας Γουάστωρ. Πληροφορίες: τηλ. 2753 0 22026 & 22096 ή 210 - 9282900. Προπώληση: Πανεπιστημίου 39, τηλ. 210 - 3272000, Βιβλιοπωλεία Public & Παπασωτηρίου, www.greekfestival.gr.

 Δημοσιεύτηκε στην έντυπη έκδοση της εφημερίδας "Ελευθεροτυπία", στο φύλλο του Σαββάτου 20 Ιουλίου 2013