ΓΡΑΜΜΑΤΑ ΣΤΟ ΜΑΚΡΥΓΙΑΝΝΗ - ΛΑΪΚΑ ΠΡΟΑΣΤΙΑ
Δύο Κύκλοι Μελωδιών σε στίχους Μάνου Ελευθερίου-Μιχάλη Μπουρμπούλη
Τα «ΓΡΑΜΜΑΤΑ ΣΤΟ ΜΑΚΡΥΓΙΑΝΝΗ» και τα «ΛΑΪΚΑ ΠΡΟΑΣΤΙΑ» είναι δύο έργα που χαρακτηρίζουν έντονα την καλλιτεχνική μου όψη. Τα αναφέρω σαν έργα, ενώ αποτελούνται από τραγούδια - κύκλοι μελωδιών, γιατί θέλω να υπενθυμίσω και να υπογραμμίσω την ενοποιημένη τους μορφή, αφού μία κεντρική μουσική ιδέα διαχέει, διαπερνά και καθορίζει το κλίμα και το ύφος του μουσικού αποτελέσματος.
Με αφορμή την καταλυτική μορφή του Μακρυγιάννη, όπως τη γνωρίσαμε μέσα από τα Απομνημονεύματά του, επιχειρήθηκε ένα κέντημα, ένα ψηλάφισμα μουσικής και λόγου, σε εκείνο το βαθύ συναίσθημα που συνοψίζεται σαν ο μεγάλος καημός του ελληνισμού. Το παράπονο και οι πληγωμένες προσδοκίες, γιατί οι καταστροφές, τα χάσματα και οι τραγωδίες από την πρώτη Ρωμαϊκή περίοδο και μετά ήσαν μεγάλες, με χειρότερη την Τουρκική Κατοχή. Αυτό λοιπόν το αδιαμόρφωτο για την τύχη του Γένους συναίσθημα, βγαίνει ολοκάθαρο όσο σε κανένα άλλο κείμενο αγωνιστή του ‘21, μόνο στην ανεπανάληπτη γραφή του Μακρυγιάννη.
Εμείς, εννοώ οι καλλιτέχνες της γενιάς μου, εκείνα τα χρόνια στα τέλη του ’70 ήμασταν νέοι. Είχαμε αφήσει πριν από λίγα χρόνια πίσω μας τη Δικτατορία και επιχειρούσαμε την κίνηση προς τα εμπρός, αφού πρώτα ανακαλύπταμε, ρίχνοντας μια άλλη ματιά δημιουργικής αυτογνωσίας, τις αληθινές, πνευματικές και αγωνιστικές μορφές του Ελληνισμού. Εκ του αποτελέσματος αποδείχθηκε ότι είχαμε δίκιο. Ανατρέχοντας στα ζωντανά σύμβολα της φυλής μας και στις λαϊκές μας παραδόσεις, καθαρίσαμε αφενός το πρόσωπο της χώρας από τα ψεύτικα μαλάματα των πατριδοκάπηλων συνταγματαρχών, που το είχαν ασχημύνει και παραμορφώσει, και από την άλλη, μέσα από τα σύγχρονα και υγιή καλλιτεχνικά μας φίλτρα, δώσαμε μουσικές και τραγούδια που αγαπήθηκαν βαθιά.
Τα τραγούδια στα «Γράμματα στο Μακρυγιάννη» δεν είναι δύσκολα. Είναι απλά. Το άρωμά τους όμως σπάνιο. Ευωδιάζει σαν Απολλώνιο αεράκι που φυσά ελαφρά πάνω από το σώμα της πατρίδας και μας φέρνει μνήμες και γλυκιά απροσδιόριστη νοσταλγία, που δε γνωρίζουμε αν αφορά το παρόν, το παρελθόν που δε ζήσαμε, ή και τα δύο μαζί.
Τα τραγούδια αυτού του μελωδικού κύκλου τα τραγούδησαν αρκετοί και άξιοι τραγουδιστές, με προεξάρχοντες τον Καλογιάννη και την Πρωτοψάλτη. Αμέτρητες χορωδίες τα συμπεριέλαβαν στο πρόγραμμά τους. Τα έπαιξαν ορχήστρες. Αλλά το πιο θαυμαστό είναι ότι τα τραγούδησαν και τα τραγουδούν στις φιλικές και οικογενειακές συγκεντρώσεις τους οι απλοί άνθρωποι με τον αυθορμητισμό της εκλεκτής συντροφιάς, όταν κάποιος από την παρέα πιάνει μία κιθάρα, ένα ακορντεόν ή ένα μπουζούκι για να δώσει τον τόνο και να απογειωθεί η αυτοσχέδια χορωδία. Και αυτό γίνεται αδιάκοπα τόσα χρόνια. Δεν θα μπορούσε να υπάρξει μεγαλύτερη ικανοποίηση και τιμή για ένα συνθέτη.
Τα "Λαϊκά Προάστια" κινούνται και αυτά στον ίδιο καλλιτεχνικό προβληματισμό, αν και η εκκίνησή τους είναι εντελώς διαφορετική.
Η μουσική μου εδώ, μετατοπίζεται στην περιοχή του λαϊκού τραγουδιού, για να εξυμνήσει τους αδικημένους των λαϊκών συνοικιών, και να φιλοτεχνήσει με ήχους, εικόνες από τη ζωή τους.
Δεν ήταν τότε, όπως είναι σήμερα το Πέραμα, η Νίκαια, τα Ταμπούρια, ο Κορυδαλλός, η Δραπετσώνα, το Περιστέρι και ο Πειραιάς. ΄Όταν στα 1968 νέο παιδί, εγκατέλειπα για την Αθήνα τους φωτεινούς σταφιδόκαμπους του χωριού μου, και αναγκασμένος για να σπουδάζω, εργαζόμουν στις εγκαταστάσεις της ΒΡ στο Πέραμα, εκεί γνώρισα έναν άλλο κόσμο που δεν είχα φανταστεί. Ήταν ο κόσμος των λαϊκών προαστίων. Μια γκρίζα εικόνα μέσα σε απαλή ομίχλη κάλυπτε όλη την κίνηση αυτού του κόσμου. Ταλαιπωρημένα πρόσωπα που κινούσαν για το μεροκάματο. Ανήλιαγα εργοστάσια. Σκονισμένοι δρόμοι και πλατείες. Λεωφορεία που αγκομαχούσαν από στάση σε στάση. Φτώχεια και εγκατάλειψη συνόψιζαν μέσα μου ένα μακρύ παράπονο και μια απαρηγόρητη απελπισία. Έξοχα αποτυπώνεται αυτή η μελαγχολική ακινησία στον πίνακα της Χαρίκλειας Μυταρά, που κοσμεί το εξώφυλλο. Μέχρι τότε μεγαλωμένος σε ελεύθερο αγροτικό περιβάλλον, ένοιωθα με διαφορετικό τρόπο τις δυσκολίες της ζωής, γιατί αυτά εκεί, τα αντιστάθμιζε και τα εξουδετέρωνε η ομορφιά της φύσης και το άπλετο φως του Ολύμπιου τοπίου. Εδώ γνώριζα μια άλλη ζωή, που δυσκολευόμουν να προσαρμοστώ μαζί της.
Όταν λοιπόν ο Μπουρμπούλης στις αρχές του 1980 μου διάβασε τους στίχους του, λίγα πράγματα είχαν αλλάξει σε αυτές τις περιοχές και εγώ δεν είχα ξεχάσει τίποτα από εκείνα τα χρόνια. Θυμάμαι ρίχτηκα με μεγάλο κέφι στην δουλειά, έτσι που μέσα σε λίγο χρόνο είχα ετοιμάσει όλα τα τραγούδια. Η επιλογή της Μπέλλου, πιστεύω, ήταν εύστοχη. Ερμήνευσε τα Λαϊκά Προάστια με τρόπο συγκλονιστικό, κομίζοντας εκείνο το δραματικό και συνάμα τραγικό στοιχείο της φωνής της, που είχε κατακτήσει στα ώριμα χρόνια του βίου της.
Περιέγραψα τις αφορμές τις αιτίες και τους λόγους, που επέδρασαν ευεργετικά μέσα μου, ώστε να γράψω αυτή τη μουσική για τα Γράμματα στο Μακρυγιάννη και τα Λαϊκά Προάστια. Υπήρξα τυχερός γιατί ξεκίνησα την καλλιτεχνική μου πορεία σε γόνιμες και φορτισμένες εποχές, που αναγνώριζαν και ανταποκρίνονταν στα σήματά μας.
Ηλίας Ανδριόπουλος
Φεβρουάριος 2012
Απόσπασμα από το βιβλίο «ΑΝΤΙΗΧΗΣΕΙΣ» εκδ. Μαΐστρος
Δύο Κύκλοι Μελωδιών σε στίχους Μάνου Ελευθερίου-Μιχάλη Μπουρμπούλη
Τα «ΓΡΑΜΜΑΤΑ ΣΤΟ ΜΑΚΡΥΓΙΑΝΝΗ» και τα «ΛΑΪΚΑ ΠΡΟΑΣΤΙΑ» είναι δύο έργα που χαρακτηρίζουν έντονα την καλλιτεχνική μου όψη. Τα αναφέρω σαν έργα, ενώ αποτελούνται από τραγούδια - κύκλοι μελωδιών, γιατί θέλω να υπενθυμίσω και να υπογραμμίσω την ενοποιημένη τους μορφή, αφού μία κεντρική μουσική ιδέα διαχέει, διαπερνά και καθορίζει το κλίμα και το ύφος του μουσικού αποτελέσματος.
Με αφορμή την καταλυτική μορφή του Μακρυγιάννη, όπως τη γνωρίσαμε μέσα από τα Απομνημονεύματά του, επιχειρήθηκε ένα κέντημα, ένα ψηλάφισμα μουσικής και λόγου, σε εκείνο το βαθύ συναίσθημα που συνοψίζεται σαν ο μεγάλος καημός του ελληνισμού. Το παράπονο και οι πληγωμένες προσδοκίες, γιατί οι καταστροφές, τα χάσματα και οι τραγωδίες από την πρώτη Ρωμαϊκή περίοδο και μετά ήσαν μεγάλες, με χειρότερη την Τουρκική Κατοχή. Αυτό λοιπόν το αδιαμόρφωτο για την τύχη του Γένους συναίσθημα, βγαίνει ολοκάθαρο όσο σε κανένα άλλο κείμενο αγωνιστή του ‘21, μόνο στην ανεπανάληπτη γραφή του Μακρυγιάννη.
Εμείς, εννοώ οι καλλιτέχνες της γενιάς μου, εκείνα τα χρόνια στα τέλη του ’70 ήμασταν νέοι. Είχαμε αφήσει πριν από λίγα χρόνια πίσω μας τη Δικτατορία και επιχειρούσαμε την κίνηση προς τα εμπρός, αφού πρώτα ανακαλύπταμε, ρίχνοντας μια άλλη ματιά δημιουργικής αυτογνωσίας, τις αληθινές, πνευματικές και αγωνιστικές μορφές του Ελληνισμού. Εκ του αποτελέσματος αποδείχθηκε ότι είχαμε δίκιο. Ανατρέχοντας στα ζωντανά σύμβολα της φυλής μας και στις λαϊκές μας παραδόσεις, καθαρίσαμε αφενός το πρόσωπο της χώρας από τα ψεύτικα μαλάματα των πατριδοκάπηλων συνταγματαρχών, που το είχαν ασχημύνει και παραμορφώσει, και από την άλλη, μέσα από τα σύγχρονα και υγιή καλλιτεχνικά μας φίλτρα, δώσαμε μουσικές και τραγούδια που αγαπήθηκαν βαθιά.
Τα τραγούδια στα «Γράμματα στο Μακρυγιάννη» δεν είναι δύσκολα. Είναι απλά. Το άρωμά τους όμως σπάνιο. Ευωδιάζει σαν Απολλώνιο αεράκι που φυσά ελαφρά πάνω από το σώμα της πατρίδας και μας φέρνει μνήμες και γλυκιά απροσδιόριστη νοσταλγία, που δε γνωρίζουμε αν αφορά το παρόν, το παρελθόν που δε ζήσαμε, ή και τα δύο μαζί.
Τα τραγούδια αυτού του μελωδικού κύκλου τα τραγούδησαν αρκετοί και άξιοι τραγουδιστές, με προεξάρχοντες τον Καλογιάννη και την Πρωτοψάλτη. Αμέτρητες χορωδίες τα συμπεριέλαβαν στο πρόγραμμά τους. Τα έπαιξαν ορχήστρες. Αλλά το πιο θαυμαστό είναι ότι τα τραγούδησαν και τα τραγουδούν στις φιλικές και οικογενειακές συγκεντρώσεις τους οι απλοί άνθρωποι με τον αυθορμητισμό της εκλεκτής συντροφιάς, όταν κάποιος από την παρέα πιάνει μία κιθάρα, ένα ακορντεόν ή ένα μπουζούκι για να δώσει τον τόνο και να απογειωθεί η αυτοσχέδια χορωδία. Και αυτό γίνεται αδιάκοπα τόσα χρόνια. Δεν θα μπορούσε να υπάρξει μεγαλύτερη ικανοποίηση και τιμή για ένα συνθέτη.
Τα "Λαϊκά Προάστια" κινούνται και αυτά στον ίδιο καλλιτεχνικό προβληματισμό, αν και η εκκίνησή τους είναι εντελώς διαφορετική.
Η μουσική μου εδώ, μετατοπίζεται στην περιοχή του λαϊκού τραγουδιού, για να εξυμνήσει τους αδικημένους των λαϊκών συνοικιών, και να φιλοτεχνήσει με ήχους, εικόνες από τη ζωή τους.
Δεν ήταν τότε, όπως είναι σήμερα το Πέραμα, η Νίκαια, τα Ταμπούρια, ο Κορυδαλλός, η Δραπετσώνα, το Περιστέρι και ο Πειραιάς. ΄Όταν στα 1968 νέο παιδί, εγκατέλειπα για την Αθήνα τους φωτεινούς σταφιδόκαμπους του χωριού μου, και αναγκασμένος για να σπουδάζω, εργαζόμουν στις εγκαταστάσεις της ΒΡ στο Πέραμα, εκεί γνώρισα έναν άλλο κόσμο που δεν είχα φανταστεί. Ήταν ο κόσμος των λαϊκών προαστίων. Μια γκρίζα εικόνα μέσα σε απαλή ομίχλη κάλυπτε όλη την κίνηση αυτού του κόσμου. Ταλαιπωρημένα πρόσωπα που κινούσαν για το μεροκάματο. Ανήλιαγα εργοστάσια. Σκονισμένοι δρόμοι και πλατείες. Λεωφορεία που αγκομαχούσαν από στάση σε στάση. Φτώχεια και εγκατάλειψη συνόψιζαν μέσα μου ένα μακρύ παράπονο και μια απαρηγόρητη απελπισία. Έξοχα αποτυπώνεται αυτή η μελαγχολική ακινησία στον πίνακα της Χαρίκλειας Μυταρά, που κοσμεί το εξώφυλλο. Μέχρι τότε μεγαλωμένος σε ελεύθερο αγροτικό περιβάλλον, ένοιωθα με διαφορετικό τρόπο τις δυσκολίες της ζωής, γιατί αυτά εκεί, τα αντιστάθμιζε και τα εξουδετέρωνε η ομορφιά της φύσης και το άπλετο φως του Ολύμπιου τοπίου. Εδώ γνώριζα μια άλλη ζωή, που δυσκολευόμουν να προσαρμοστώ μαζί της.
Όταν λοιπόν ο Μπουρμπούλης στις αρχές του 1980 μου διάβασε τους στίχους του, λίγα πράγματα είχαν αλλάξει σε αυτές τις περιοχές και εγώ δεν είχα ξεχάσει τίποτα από εκείνα τα χρόνια. Θυμάμαι ρίχτηκα με μεγάλο κέφι στην δουλειά, έτσι που μέσα σε λίγο χρόνο είχα ετοιμάσει όλα τα τραγούδια. Η επιλογή της Μπέλλου, πιστεύω, ήταν εύστοχη. Ερμήνευσε τα Λαϊκά Προάστια με τρόπο συγκλονιστικό, κομίζοντας εκείνο το δραματικό και συνάμα τραγικό στοιχείο της φωνής της, που είχε κατακτήσει στα ώριμα χρόνια του βίου της.
Περιέγραψα τις αφορμές τις αιτίες και τους λόγους, που επέδρασαν ευεργετικά μέσα μου, ώστε να γράψω αυτή τη μουσική για τα Γράμματα στο Μακρυγιάννη και τα Λαϊκά Προάστια. Υπήρξα τυχερός γιατί ξεκίνησα την καλλιτεχνική μου πορεία σε γόνιμες και φορτισμένες εποχές, που αναγνώριζαν και ανταποκρίνονταν στα σήματά μας.
Ηλίας Ανδριόπουλος
Φεβρουάριος 2012
Απόσπασμα από το βιβλίο «ΑΝΤΙΗΧΗΣΕΙΣ» εκδ. Μαΐστρος
Η Βίκυ Μοσχολιού ερμηνεύει πρώτη τα "Λαϊκά προάστια" το 1979
ΑπάντησηΔιαγραφήΈνα μοναδικό ντοκουμέντο από το προσωπικό αρχείο του συνθέτη Ηλία Ανδριόπουλου παρουσιάστηκε το Σάββατο 3 Μαρτίου στην εκπομπή του Σιδερή Πρίντεζη «Στιγμές Αρχείου» από τη συχνότητα του Δεύτερου Προγράμματος της Ελληνικής Ραδιοφωνίας.
Πρόκειται για μια ερασιτεχνική ηχογράφηση από μια μεγάλη συναυλία στο γήπεδο του Παναθηναϊκού τον Ιούλιο του 1979 του Ηλία Ανδριόπουλου στην οποία συμμετείχαν η Βίκυ Μοσχολιού, η Σωτηρία Μπέλλου, ο Γιώργος Ζαμπέτας ο Αντώνης Καλογιάννης, η Άλκηστις Πρωτοψάλτη, Νίκος Δημητράτος και ο Αριστείδης Μόσχος.
Στη συναυλία αυτή ο συνθέτης συστήνεται στο Αθηναϊκό κοινό λίγους μήνες μετά την κυκλοφορία του ιστορικού πλέον δίσκου του «Γράμματα στο Μακρυγιάννη» (Lyra,1979) σε στίχους του Μάνου Ελευθερίου και του Μιχάλη Μπουρμπουλη.
Πέρα από την παρουσίαση τον τραγουδιών του καινούριου δίσκου με τη φωνή της Άλκηστις Πρωτοψάλτη και του Αντώνη Καλογιάννη, ο Ηλίας Ανδριόπουλος θα παρουσιάσει και τέσσερα ανέκδοτα, τότε, κομμάτια με τη φωνή της Βίκυς Μοσχολιού από την επερχόμενη δουλειά του πάνω σε στίχους του Μιχάλη Μπουρμπούλη Λαϊκά προάστια (Lyra,1980) τα οποία ερμήνευσε στο δίσκο η Σωτηρία Μπέλλου. Να προσθέσουμε ότι η συναυλία αυτή ήταν η αιτία να γνωριστεί ο Ηλίας Ανδριόπουλος με τη Σωτηρία Μπέλλου ή οποία πήγε να τον τιμήσει ερμηνεύοντας τέσσερα λαϊκά τραγούδια και εκείνο το βράδυ ο συνθέτης της πρότεινε να συνεργαστούν.
Χαρακτηριστική είναι η δήλωση της Σωτηρίας Μπέλλου στην εκπομπή "Μουσικές Συναντήσεις" του Δευτέρου Προγράμματος στα τέλη της δεκαετίας του '80 με παρουσιαστή τον Ηλία Ανδριόπουλο.
«Δύο από τα τραγούδια του δίσκου, το Μην κλαις και η Πλατεία Βάθης έγιναν τα μεγαλύτερα σουξέ όλων των εποχών, κατά τη γνώμη τη δική μου. Έχω τραγουδήσει χιλιάδες τραγούδια, χιλιάδες σουξέ μεγάλων συνθετών, διαφόρων συνθετών και παλαιών και καινούριων αλλά τα τραγούδια αυτά από τα «Λαϊκά προάστια» του Ηλία Ανδριόπουλου ήταν για μένα.. τα δύο.. η μάλλον το πρώτο, το Μην κλαις είναι το μεγαλύτερο σουξέ από τα χιλιάδες τραγούδια που έχω τραγουδήσει.»
Ακολουθεί ηχογράφηση με τέσσερα τραγούδια από τα Λαϊκά προάστια τα οποία ακούγονται για πρώτη φορά με την φωνή της Βίκυς Μοσχολιού από τη συναυλία στο γήπεδο του Παναθηναϊκού το 1979. Τα κομμάτια που ακούγονται είναι: Πλατεία Βάθης, Είπα να σου στείλω, Κάποιο βράδυ τ' όνειρό μου και το Μην κλαις.(Παρατίθεται ο σχετικός σύνδεσμος: www.youtube.com/watch?v=cITGi6QvaXQ)
Πηγή: www.musicpaper.gr
κ. Ανδριόπουλε, πώς βλέπετε την κατάσταση στη χώρα μας; Υπάρχει μέλλον σε αυτόν τον τόπο; Η μουσική αργοπεθαίνει ή μήπως όχι;
ΑπάντησηΔιαγραφήΦιλικά,
Λώρης